Eski, gözlemlerimiz, foton ve elektronlara olan 1şeyi etkiliyor ve hatta onların bir yarıktan ya da iki yarıktan birden geçmelerine sebep oluyor. Fakat ya onlar ekrandaki hangi yarıktan geçecekleri seçtikten sonra gözlem yaparsak ne olur? Bu olaydan sonra bir etkimiz olamaz değil mi?” diyebilirsiniz.
Bu, John Wheeler’m gecikmiş seçim deneyinde ele aldığı bir soru. Wheeler, her fotonun yolunu seçtikten sonra ne olacağı deneyinin sonucunu gözlemlemek için aynalardan oluşan bir yol düzenledi. Her gözlem hareketinin hangi yoldan gideceğini seçtikten sonra bilene olacağını belirlediği sonucuna vardı. Olaydan sonra gözlemleseydi, fotonlar madde molekülleri gibi hareket ederdi fakat gözlemlemeseydi dalga konumunda kalırdı. Bu sonuç yalnızca şu anlama gelir; fotonlar zamanda hareket ediyor ve “gözlemlenmiş seçimi” yapıyor. Bu nasıl olabilir? Bunun nasıl olduğunu bilim adamları bile bilmiyor ancak bunun böyle olduğu açık.
ZAMAN MUTLAK DEĞİLDİR
Newton’un fiziğiyle kuantum fiziğinin uyuşmadıklan başka bir yön: Newton’un hesaplamaları kullanılarak yapılan deneyler değiştirilemez çünkü zaman sadece tek bir yönde ilerler. Herkesin bildiği gibi zaman ileri gider, örneğin bir deneyin sonunda patlama oluyorsa bu deneyi tersine yürütemezsiniz yani patlamadan geriye gidip çarpışmadan önceki yamçı madde haline dönemezsiniz. Fakat kuantum dünyasında zaman aynı şekilde işlemez. Aslmda kuantumda işlemler genellikle değiştirilebilir. Kenneth Ford, Kuantum Dünyası ında şöyle diyor:
“Atom molekülleri, bazen bilimkurgu gibi görünen bilimle yönetilen bir dünyada yaşıyor. Aslmda, moleküller zamanda geri gidebilir ve bunu da durmadan yaparlar.
Aynı zamanda Wheeler da moleküllerin zamanda bir ileri bir geri gittiklerini ifade etmişti.
John Wheeler’m öğrencilerinden biri olan Richard P. Feynman, çeşitli deneylerde hem zamanı hem de uzayı aynı anda gösterebilmek için “uzayzaman” denilen bir diyagram oluşturdu. Uzayzaman diyagramı hem zamanda hareketin hem de uzaydaki konumun yerini tam olarak saptıyor ve ne olduğunu göstermek için kullanılabiliyor. Diyelim ki bir elektron bir foton çıkardı, şu şekilde görünür:
Uzayzaman diyagramı soldan sağa doğru okunur: Elektronlar sol aşağıdan başlar ve sonra bir fotonu çıkarıp yönünü sağ üst tarafa doğru değiştirdiği olay noktasını görürüz. Kenneth Ford olayı şöyle tanımlıyor:
Molekül dünyasında olaylar tam uzayzaman noktasmda gerçekleşiyor gibi görünüyor, uzaya ya da zamana yayılmıyor. Aslmda deneylerin bize gösterdiği, atom altı dünyasında olan her şeyin, uzayzaman noktasındaki küçük patlayıcı hatta hiçbir şeyin hayatta kalamayacağı yerdeki olaylar yüzünden gerçekleşiyor olması. Asıl konu, geriye bıraktıklarından daha farklı.
Feyman’ın diyagramının ilginç bir özelliği, işlemin değiştirilebilir olmasından dolayı hem ileriye doğru hem de geriye doğru okunabilmesi. Bu nedenle zamana bağlı kalmıyorlar. O halde kuantumda bildiğimiz zaman yok; her olay uzayzamanda belli bir noktada gerçekleşse de belirli değil. Zaman insanlar için müsaittir ve bu gerçek kuantumdan başka yerde daha açık bir şekilde olamaz.
Benzer Yazılar
- 1-2-3 Mayıs Tarihinde Doğanların Burcu Ve Özellikleri
- 25-26-27 Mart Tarihinde Doğanların Burcu Ve Özellikleri
- 1-2-3 Nisan Tarihinde Doğanların Burcu Ve Özellikleri
- 7-8-9 Nisan Tarihinde Doğanların Burcu Ve Özellikleri
- 16-17-18 Mayıs Tarihinde Doğanların Burcu Ve Özellikleri
